اکثر باستان شناسان بر این باورند که در عصر اهن تغیرات عمده ای در نوع تدفین بوجود امده است بر خلاف سابق که مرده هایشان را در خانه دفن میکردند در این عصر به محوطه های به نام قبرستان منتقل میکردند فرهنگ تدفین در اکثر نقاط فلات ایران ایران به سه نوع میباشد
1 – قبور حفره ای
2 – قبورخمره ای
3 – قبور حفره ای با پوشش سنگی
در قبور حفره ای گورها به صورت ساده حفر شده است که دارای هیچگونه بافت معماری خاصی نیستند در این نوع قبور قبر را بیش از طول و عرض بدن انسان حفر میکردند و مرده را داخل ان میگذاشتند و روی ان را یا شاخ و برگ درختان و تیر های چوبی می پوشاندند و روی ان با خاک دستی پر میکردند بهد ان خاک رس بسیار نرم می ریختند که با سایر خاک های ان جا کاملا متفاوت است در این نوع قبور مردگان گاهی به پهلوی راست گاهی به پهلوی چپ و چمباتمه ای قرار میدادند
قبورهای خمره ایدر این نوع قبور مردگان را در داخل خمره های به صورت که انسان در رحم مادر قرار میگرفت میگذاشتند این نوع خمره ها بزرگتر از خمره های دیگر است که در اتش زیاد پخت میدادند و بسیار محکم تر از کوزه ها میباشد.
قبور حفره ای با پوشش سنگی در این نوع قبور زمین را خاکبرداری میکردند که دارای بافت معماری خاصی نیستند و اندازه ان نسبت به قد انسان بستگی دارد روی این قبور تخته سنگی های بزرگ میگذاشتند و مرده را بصورت چمباتمه به طرف جهات اصلی میخوابندند انها بر این باور بودند که خانه های در جهان دیگر به مردگان میدادند و بعضی مواقع کف ان را هم سنگ فرش میکردند که نسبت به مقام فرد در اجتماع داشت و گاهی هم از این قبور به صورت قبر خانوادگی استفاده میکردند که در بعضی حفاری ها به نام اتاقک میگویند که همان قبور با پوشش سنگی میباشد.
در گذشته بر این باور بودند که مردگان بعد از مرگ در دنیایی دیگر حیاط دارند به همین دلیل در قبر انها ظروف سفالی یا مفرغ و وسایل شخصی میگذاشتند که بستگی به شغل طرف داشت.و گاهی هم هدایایی در ان قرار میدانددر تمامی قبورها پاهای مردگان را بصورت خم و یکی از دستان را به سمت دهان قرار میدادند که نشان از زندگی فرا زمینی انها داشت.
دفن مردگان بصورت طاق باز.در این نوع قبور که در ایران بسیار کم مشاهده میشود طاق باز با پاهای جمع شده طاق باز به حالت چمباتمه طاق باز به حالت نشسته و طاق باز به صورت پاهای روی هم انداختهکه این دفن در تپه حصار دامغان دیده شده است
ایرانیان باستان گاه جسد را با رنگ قرمز می پوشاندند وبعد دفن میکردند که این نوع دفن در جنوب ایران دیده شده اشت ویا مواد پودر مانندی میزدند که مرده از بین نرود این نوع پودرها برای اشخاص مهم استفاده می شد ودر مناطق پر جنگل مانند دریای مازندران مردگان را میسوزاندندو یا جسد را در دخمه های میگذاشتند تا طعمه لاشخورها شودودربعضی مواقع اموات را در داخل تابوت و کوزه های سفالین دفن میکردند که پس از دین زرتشت در ایران سوزاندن غرق کردن و به خاک سپردن گناه بزرگی محسوب میشد بر این باور بودند که اتش و اب و خاک مقدس هستند وانها را الوده میسازد به عقیده پیروان مزدسینا باید جسد را در دسترس جانوران و لاشخورها قرار دارد تا نابود و از بین برود
اعتقاد به زندگی بعد از مرگ به اشکال گوناگون از جمله ایران وجود داشت بر اساس همین اعتقاددر گور مردگان اسباب و لوازم زندگی و خوراک و پوشاک قرار میدادند و براساس شغل موتوفی وسایل و ابزاری در پهلوی وی قرار میداند اغلب مردگان را در عمق کمی دفن میکردند که اسکلت های باقیمانده به شکل خمیده و منحنی است با پیدایش و کشف فلزات زینت مردگان با اشیا و طلا و نقره و سنگ های گران بها دفن میشدند
رسم دفن در خانه احتمالا بر اندیشه بودند تا با بازمندگان مجالست داشته باشد چون انها به بقایای زندگی پس از مرگ اعتقاد سختی داشتند
قبر گبریان به کسانی که غیر مسلمان بود گفته میشد گبریان کافر نبودند بلکه دین زرتشت داشتند در تامی قبر انها یک کاسه که اب میگذاشتن و یک ظرف که در داخل ان غذا باورشان بر این بود که مرده گرسنه و تشنه نباشد در زمان انها قبر زن ها به صورت گرد بود زیورالات زن با خودش دفن میشد ودرقبر انها تنگ کوچک شیشه ای هم یافت میشودکه احتمالا در درون
ان عطر میریختند. قبرمردان به شکل مستطیل میباشد در قبر انها هم لوازم مورد نیاز شخصیسته به شغلی داشت که داشت میگذاشتن درقبر مردان پول دار کاسه طلایی و سایر ظروفات به همراه شمشیر و ...یافت میشود ئ بیشتر قبر انها هم سنگ چینی شده و کف قبر هم بصورت سنگ فرش میباشد
اما قبر کسانی که بی پول هستند فلزات کمی یافت میشود که فلز انها با ارزش نیست.قبر بچه ها هم بصورت مثلث میباشد که لوازم داخل ان بسته به هدایای است که بعد از مرگ به وی اهدا شده است.
قبر پیغمبری وقتی این قبرها باز میشود خبری از اموال و جنازه نیست و قبر ها خالی میباشد.از داخل قبر به قبر دیگری راه دارد که با پوشش سنگی ان را بسته اند اموال و جنازه در انجاد میباشد
قبرهای کشویی .این نوع قبرها متعلق به رومیان میباشد که در ایران دفن شده اند
قبر جنگجویان. جنگ جویان با لباس زرم و وسایلی که همراه داشتن دفن میشد این نوع دفن در منطقه چهاربداران نزدیک مرز ترکیه میباشد که در زمان جنگ شاه اسماعیل با عثمانی ها دفن شده اند
قبر های ایستاده.ایران در یک دوره مردگان بصورت ایستاده دفن می شد البته بیشتر خلاف کاران را بصورت ایستاده در دیوارهای قلعه و یا سایر دیوارها دفن میکردند که تبدیل به قبر ایستاده میشد
دفن دوره مادها . در دوره مادها مردگان را بصورت جا ساز در داخل کوه را قرار میدادند که اکثر ان در جاهای که ارتفاع بلند دارن انجام میدادند که این نوع دفن در دوره هخامنشی هم رواج داشت نقش رستم شیراز از جمله این تدفین ها میباشد
